ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸಂಪರ್ಕಿಸದ ಭೂಮಾಲೀಕರಿಗೂ ಭೂಸ್ವಾಧೀನದ ನ್ಯಾಯಯುತ ಪರಿಹಾರ: ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು

ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಸಂಪರ್ಕಿಸದ ಭೂಮಾಲೀಕರಿಗೂ ಭೂಸ್ವಾಧೀನದ ನ್ಯಾಯಯುತ ಪರಿಹಾರ: ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ತೀರ್ಪು

ಭೂಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕಾಗಿ ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾದ ಪರಿಹಾರದ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸದ ಭೂಮಾಲೀಕರಿಗೂ ನೀಡಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದೆ.

ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾದ ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಪರಿಹಾರದ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಭೂಮಾಲೀಕರಿಗೆ ನೀಡುವಾಗ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸದವರಿಗೂ ಪ್ರಯೋಜನವು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಅಜಯ್ ಮೋಹನ್ ಗೋಯೆಲ್ ಅವರ ಪೀಠವು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದೆ.

ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪರಿಹಾರದ ದರವನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ ನಂತರ ಅದು ನ್ಯಾಯಯುತ ಪರಿಹಾರವಾಗಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದವರಿಗೂ ಸಹ ಅದರ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ಮಾನ್ಯ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡದಿರುವ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳ ಕ್ರಮವು ಅನಿಯಂತ್ರಿತ, ತಾರತಮ್ಯ ಮತ್ತು ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥನೀಯವಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯ ಪೀಠವು ಗಮನಿಸಿತು.

ಪ್ರಕರಣದ ವಿವರ

ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿಮ್ಲಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ರೋಹ್ರುದಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡಾಂಗಣ-ಕಮ್-ಹೆಲಿಪ್ಯಾಡ್ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆ, 1894 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 4 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಸೂಚನೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. 1984 ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರದ ಐತೀರ್ಪನ್ನು 1985 ರಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.

ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಕೆಲವು ಭೂಮಾಲೀಕರು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಭೂಪರಿಹಾರ ಕೋರಿ ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 18 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು.

ಆದರೆ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕೋರಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಿಲ್ಲ. ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ ಇತರ ಭೂಮಾಲೀಕರ ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು 1997 ರಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭೂ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಪ್ರತಿ ಬಿಸ್ವಾಗೆ ₹23,440/- ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು.

ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮಾಗತ ಮೊದಲ ಮೇಲ್ಮನವಿಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿತು. ಈ ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳ ವಿಚಾರಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅರ್ಜಿದಾರರು ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 28-A ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ವಿವಾದವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಲು ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 28-ಎ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ನೀಡಿದ ನಿರ್ದೇಶನಗಳ ಪ್ರಕಾರ 2011 ರಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ಪರಿಹಾರದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ₹64,53,599 ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪ್ರಕಾರ, 2012 ರಲ್ಲಿ, ₹64,53,599/- ಮೊತ್ತವನ್ನು ಅರ್ಜಿದಾರರ ಪರವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ₹54,23,039/- ಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಈತನ್ಮಧ್ಯೆ ಕೆಲವು ಭೂಮಾಲೀಕರು ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು. ರಾಜ್ಯವು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದ ಕ್ರಮಾಗತ ಮೊದಲ ಮೇಲ್ಮನವಿಯಲ್ಲಿ ಉಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪುಗಳಿಂದ ನೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಜುಲೈ 01, 1984 ರಿಂದ ಭೂ ಮಾಲೀಕರನ್ನು ಜಮೀನಿನಿಂದ ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ದಿನಾಂಕ 2.9.1993 ರ ವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮೌಲ್ಯದ ಮೇಲೆ ವಾರ್ಷಿಕ @15% ನಷ್ಟ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಅನುಮತಿಸಿತು.

ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿದಾರರ ವಾದ ಏನೆಂದರೆ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪಿನ ಪ್ರಕಾರ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಅದೇ ಅಧಿಸೂಚನೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಅರ್ಜಿದಾರರು ಪರಿಹಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರಾಗಿದ್ದರೂ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮುಂದೆ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅರ್ಜಿದಾರರನ್ನು ತಾರತಮ್ಯ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಆಕ್ಷೇಪಾರ್ಹ ಆದೇಶದ ಪ್ರಕಾರ, ಅರ್ಜಿದಾರರು ತಮಗೆ ಸದರಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಕಲೆಕ್ಟರ್ ನಿರಂಕುಶವಾಗಿ ವಜಾಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅರ್ಜಿದಾರರು ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ 2016 ರ ಆದೇಶಗಳ ಫಲಾನುಭವಿ ಭೂ ಮಾಲೀಕರಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅವರು ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪಿನ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರಲ್ಲ ಎಂದು ರಾಜ್ಯದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.

ರಾಜ್ಯದ ಈ ನಿಲುವು ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥನೀಯವಲ್ಲ ಎಂದು ಉಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. ವಿಷಯದ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಅಂಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನಹರಿಸದೆ, ಅರ್ಜಿದಾರರು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ 2016 ರ ಆದೇಶಗಳ ಫಲಾನುಭವಿ ಭೂ ಮಾಲೀಕರಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಅವರು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪಿನ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರಲ್ಲ ಎಂಬುದು ರಾಜ್ಯದ ನಿಲುವಾಗಿದ್ದರೆ, ಮೇಲೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಅರ್ಜಿಯೊಂದಿಗೆ ಲಗತ್ತಿಸಲಾದ ಅನುಬಂಧ R/3 ರಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ರಾಜ್ಯವು ಹೇಗೆ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಏಕೆಂದರೆ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು 2016 ರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನ ಫಲಾನುಭವಿ ಭೂ ಮಾಲೀಕರೊಂದಿಗೆ ಸಹ-ಮಾಲೀಕರಾಗಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳ ಪ್ರಕರಣವಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಗಮನಿಸಿದೆ. ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆ, 1894 ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 28-A ನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವಂತೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ತೀರ್ಪಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಹಾರದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಮರುನಿರ್ಣಯಿಸುವ ತತ್ವವು, ಭೂಮಾಲೀಕರು ಕಡ್ಡಾಯ ಸ್ವಾಧೀನದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯಿಂದ ವಂಚಿತರಾದವರ ಭೂಮಿಗೂ ಉತ್ತಮ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು. ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಂಶಗಳನ್ವಯ ಭೂ ಸ್ವಾಧೀನನಿಂದ ಸಂತ್ರಸ್ತರಾದ ಎಲ್ಲರೂ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪರಿಹಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಹರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು.

ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಕಾಯ್ದೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಭೂಮಾಲೀಕರು ಗಳಿಸಿದ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಕಲೆಕ್ಟರ್‌ನ ಆಕ್ಷೇಪಾರ್ಹ ಆದೇಶದಲ್ಲಿನ ಷರತ್ತುಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಹೇಳಿದೆ. ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸದ ಭೂಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೂ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವಂತೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಆದೇಶಿಸಿದೆ. ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಅದಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಕರಣದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ: ವಿಶ್ವನಾಥ್ ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತಿತರರು vs. ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತಿತರರು (2025:HHC:30828)