ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿ ಅರ್ಜಿ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಕಾಲಹರಣ- ಎಸ್‌ಬಿಐಗೆ 1 ಲಕ್ಷ ರೂ. ದಂಡ ವಿಧಿಸಿದ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ವಿಳಂಬಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತ ಅರ್ಜಿದಾರ
ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿ ಅರ್ಜಿ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಕಾಲಹರಣ- ಎಸ್‌ಬಿಐಗೆ 1 ಲಕ್ಷ ರೂ. ದಂಡ ವಿಧಿಸಿದ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ವಿಳಂಬಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಲೆ ತೆತ್ತ ಅರ್ಜಿದಾರ
ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಎಸ್‌ಬಿಐ ವಿರುದ್ಧ ₹1 ಲಕ್ಷ ದಂಡ ವಿಧಿಸಿದೆ. ನೇಮಕಾತಿಗೆ ಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳದ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಮನವಿಯನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದೆ.
ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿಗಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲು ವಿಫಲವಾದ ಕಾರಣ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ವಿರುದ್ಧ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ₹1,00,000 ದಂಡ ವಿಧಿಸಿದೆ. ವಿಳಂಬ ಮತ್ತು ವಿಳಂಬದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹಕ್ಕುದಾರರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿದೆ.
ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತೆಯು ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಅನಗತ್ಯ ತೊಂದರೆ ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಗಮನಿಸಿದ ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ನ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಅಜಯ್ ಭಾನೋಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ವಿರುದ್ಧ ₹1 ಲಕ್ಷದ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ವಿಧಿಸಿದೆ.
2019 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ನಿಧನದ ನಂತರ ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿಯನ್ನು ಕೋರಿ ಮೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಉದ್ಯೋಗಿಯ ಮಗ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಮೊದಲು 2020 ರಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದ್ದರೂ, ಅರ್ಜಿದಾರರು 2025ರಲ್ಲಿ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು.
ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ತಕ್ಷಣದ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಬಳಿಕ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಮೃತರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ತಕ್ಷಣದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಹಾಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ನಿಷ್ಕರ್ಷೆಗೆ ಬಂದ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ನೇಮಕಾತಿಯ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು.
ನ್ಯಾಯಪೀಠವು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಾಗ, "ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಅರ್ಜಿದಾರರ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿಲ್ಲ. ಇದೇ ವೇಳೆ, ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪ್ರತಿವಾದಿ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನಿರಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯಗಳ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತ್ವರಿತ ಸಮಯದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲು ವಿಫಲವಾದ ಕಾರಣ ಪ್ರತಿವಾದಿ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಮೇಲೆ ರೂ. 1,00,000/- ವೆಚ್ಚವನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.
ಪ್ರಕರಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
ಅರ್ಜಿದಾರರ ತಂದೆ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದು, 2019 ರಲ್ಲಿ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ನೇಮಕಾತಿಯನ್ನು ಕೋರಿ 2020 ರಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥ ಪಡಿಸುವ ಬದಲು, ಅರ್ಜಿದಾರರು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕುಟುಂಬ ವಿವಾದದ ಮೊಕದ್ದಮೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಮತ್ತು 2025 ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು.
ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಅವಲೋಕನಗಳು
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವಾಗ, ಸಹಾನುಭೂತಿಯ ನೇಮಕಾತಿಯು ಸ್ಥಾಪಿತ ಹಕ್ಕಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ನೇಮಕಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಂದು ಅಪವಾದವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿತು. ಜೀವನಾಧಾರದ ಮರಣದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಠಾತ್ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಈ ನೇಮಕಾತಿ ನಿಯಮವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅರ್ಜಿದಾರರು ತುರ್ತುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಬದಲು, ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕುಟುಂಬ ವಿವಾದದ ಮೊಕದ್ದಮೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಮೊರೆ ಹೋಗುವ ಮೊದಲು ತಮ್ಮ ಪದವಿಯ ವ್ಯಾಸಂಗವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಆರ್ಥಿಕ ತೊಂದರೆಯ ಯಾವುದೇ ಸನ್ನಿವೇಶ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು.
ಈ ಅವಲೋಕನಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಪೀಠವು ಹೀಗೆ ಗಮನಿಸಿತು- "ಅರ್ಜಿದಾರರು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ನಿಗದಿತ ಸಮಯದೊಳಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅತಿಯಾದ ವಿಳಂಬದ ನಂತರ ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವಲ್ಲಿನ ವಿಳಂಬವು ಅರ್ಜಿದಾರರು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕಠಿಣ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಂದ ಬಲವಂತವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಕಾರ್ಯವಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಈ ಹಿಂದೆ ನೋಡಿದಂತೆ ಅರ್ಜಿದಾರರು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ದೀರ್ಘಕಾಲ ಮೊಕದ್ದಮೆಯಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಸಹ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಈ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಕಡೆಯಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಿಳಂಬದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲಾಗಿದೆ."
ಇದಲ್ಲದೆ, ಅನುಕಂಪದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನೇಮಕಾತಿ ಮಂಜೂರು ಮಾಡುವ ಅರ್ಜಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ವಿಳಂಬವನ್ನು ಭರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಾ, ಪೀಠವು, "ಅನುಕಂಪದ ಆಧಾರದ ನೇಮಕಾತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಕಾನೂನು ನಡವಳಿಗಳು ಅವಲಂಬಿತ ಹಕ್ಕುದಾರರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗರೂಕರಾಗಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ನೇಮಕಾತಿಗಾಗಿ ಅವರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಎಂದು ಆದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬ ಅಥವಾ ಅನುಕಂಪದ ನೇಮಕಾತಿ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಪ್ರಕರಣದ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ನಿರಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲ."
ಅರ್ಜಿದಾರರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ತೋರಿದ ಉದಾಸೀನತೆಗಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಮೇಲೆ ತೀವ್ರ ವಾಗ್ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಕಾನೂನು ಬಾಧ್ಯತೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಪ್ರತಿವಾದಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅರ್ಜಿದಾರರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪೀಠವು ಹೇಳಿದೆ.
ಈ ಲೋಪವು ಸುದೀರ್ಘ ಮೊಕದ್ದಮೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ನೇಮಕಾತಿ ತಪ್ಪಿಸಬಹುದಾದ ತೊಂದರೆಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಅದರಂತೆ, ಎರಡು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ₹1,00,000 ಮೊತ್ತವನ್ನು ವೆಚ್ಚವಾಗಿ ಪಾವತಿಸಲು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿತು.
ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವಲ್ಲಿ ತೋರಿದ ವಿಳಂಬಕ್ಕಾಗಿ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿದ ಹೈಕೋರ್ಟ್, ತನ್ನ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಬಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದ ಕಾರಣ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ₹1,00,000 ಪರಿಹಾರವನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಪ್ರತಿವಾದಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾಕ್ಕೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು.
ಪ್ರಕರಣದ ಶೀರ್ಷಿಕೆ: ಪ್ರಿನ್ಸು ಸಿಂಗ್ ವಿರುದ್ಧ ಯೂನಿಯನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತಿಬ್ಬರು
ಅಲಹಾಬಾದ್ ಹೈಕೋರ್ಟ್